وزارت جهادکشاورزی که در زمینه تنظیم بازار بارها در رسانه‌ها مورد نقد قرار گرفته، در طول سال‌های گذشته با بهره‌گیری از سیاست «بازار در ازای بازار» یک بار واردکنندگان قهار موز را وادار به صادرات سیب با کیفیت ایرانی کرد تا مشکل تولید مازاد در این بخش را مرتفع کند و اخیراً هم طی بخشنامه‌ای اعلام کرد که بازرگانان محصولات کشاورزی می‌توانند در ازای صادرات ۳ کیلوگرم پرتقال و نارنگی به میزان یک کیلوگرم از این محصولات را از ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ شهریور ۹۶ وارد کنند.

البته این سیاست به نوعی در راستای حمایت از تولید داخلی تلقی می‌شود، چرا که جهادکشاورزی با اتخاذ این تصمیم در نظر دارد مانع عرضه مازاد محصول به بازار شده و به نوعی از افت قیمت جلوگیری کند، اما به‌هرحال حمایت معقول‌تری به نسبت ممنوعیت به حساب می‌آید و البته هنوز هم معلوم نیست در این شکل تنظیم بازار، جایگاه مصرف کننده که همواره به‌دنبال خرید محصول ارزان‌تر است، چگونه تبیین می‌شود؟!

در سیاستگزاری گذشته جهادکشاورزی بر مبنای «بازار در ازای بازار» که پیش تر در مورد محصول سیب به اجرا درآمده بود بهره‌مندی واردکنندگان از تعرفه پایین واردات موز در قبال صادرات سیب ممکن شده بود که این سیاست موجب رشد ۳۰۲ درصدی صادرات سیب در ۶ ماهه نخست امسال و استقبال باغداران سیب شد. در این خصوص با وجود آن که جهادکشاورزی معتقد است ساختار بازرگانی محصولات کشاورزی در سال‌های گذشته بر پایه واردات شکل گرفته و تنظیم بازار در این بخش نیاز به تغییر رویکرد به صادرات محوری است و انصافاً در تغییر این رویکرد در محصول سیب موفق بوده، اما پرسش اینجاست که آیا تنظیم بازار باید تنها بانگاه بر حمایت از تولید داخلی استوار باشد یا این‌که مانند همه دنیا در کنار حمایت از تولید داخلی، قرار گرفتن محصول ارزان‌تر در سبد مصرف‌کننده نیز باید در سیاستگزاری سیاستگزاران، محلی از اعراب داشته باشد.

اگرچه این تصمیم وزارت جهادکشاورزی موجبات خرسندی تشکل‌های باغداران و تولیدکنندگان را فراهم آورده است و حتی پیش‌بینی می‌شود با این ترفند حدود ۱۰۰ هزار تن پرتقال و نارنگی باغداران صادر شود که می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای ارزش افزوده این بخش داشته باشد، اما باید پذیرفت که مهم ترین دستاورد این سیاست، بی‌شک در همین راستا تعریف خواهد شد.

به واقع متولیان بخش کشاورزی با این حرکت معقولانه حمایت منطقی‌تری از تولیدکننده در راستای تنظیم بازار به خرج دادند و تراز بازرگانی بخش را با تدابیری حکیمانه‌تر بهبود خواهند بخشید.

نگاهی به وضعیت بازار منطقه، به‌خوبی نشان می‌دهد تنها اگر این سیاست بتواند بخشی از نیاز وارداتی ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تنی روسیه به مرکبات را مرتفع کند چه اثرات گرانبهایی برای اقتصاد کشاورزی کشور در پی خواهد داشت.

انعطاف جهادکشاورزی در تنظیم بازار با اهرم ممنوعیت واردات محصولی که مازاد تولید در کشور داریم با سیاست «بازار در ازای بازار» قابل تقدیر است و امید است که با اجرای موفق این طرح، بازار صادراتی مرکبات هم مشابه به سیب به رونق برسد./محمدرضا جمشیدی - روزنامه نگار و کارشناس کشاورزی